'DAAR WAAR LICHT IS, KAN GEEN DONKER ZIJN'

“Als ik later volwassen ben, vermoord ik mijn moeder, dat is een ding wat zeker is!”. De

veertienjarige leerling laat een oud litteken op haar been zien van zeker 30 centimeter lang. “Mijn

moeder heeft me met een slagersmes gesneden in mijn been. Als ik straf heb, moet ik me helemaal

uitkleden en slaat ze me met een natte handdoek. Ze heeft zo’n vleeshamer met puntjes erop

waarmee ze op mijn knieën slaat”.

Deze leerling moet binnenkort uit huis geplaatst worden, dit wil ze niet. Waarom niet? Ze moet

haar zesjarige zusje verdedigen tegen het geweld van haar moeder en wil niet dat haar zusje alleen

achterblijft. Dit had ze aan zichzelf gezworen en is haar geheim….haar geheim!

De hierboven beschreven leerling lag vijf minuten voor deze onthulling huilend van het lachen op

de grond bij een les ‘Theater als middel’ in één van de reboundcentra in Rotterdam.

Mijn naam is René Koenegras en ik ben werkzaam bij alle opvangvoorzieningen in Rotterdam.

Op veler verzoek heb ik mijn methodiek beschreven in het boek ‘Theater als middel in het

voortgezet onderwijs’. Naast de theorieën achter mijn werkwijze bevat het boek een groot aantal

speloefeningen.

Het zal duidelijk zijn dat ik theater als middel gebruik om persoonlijke of gevoelige onderwerpen

bespreekbaar te maken onder jongeren.

Theater maakt dat maskers afvallen en de ware persoon zichtbaar wordt. Deze persoon spreek ik

aan. Wie denkt dat de lessen zwaarmoedig zijn, gezien de zware onderwerpen, zal verrast zijn.

Hilariteit en schaterlachen vullen de leslokalen. De medaille heeft twee kanten: lachen en huilen

ligt niet zover van elkaar af als wel eens wordt gedacht.

Positiviteit, veiligheid, humor en geen oordeel vellen over de leerling zijn het wondermiddel om de

maskers te doen vallen. Daar waar licht is, kan geen donker zijn.

Hoe kom ik tot de onthulling van het geheim van de beschreven leerling?

Soms zijn kennis en ervaring gewoonweg niet voldoende om inzicht in een situatie te geven of deze

zelfs maar te begrijpen. Sommige docenten kunnen bewust een beroep doen op hun intuïtie,

anderen gebruiken deze onbewust en weer anderen hebben hele andere creatieve talenten. Intuïtie

is voor mij de moeder van alle kennis en ik zie dit als een betrouwbare basis om op terug te vallen.

Een leerling kan onbewust een signaal uitzenden dat ik opvang en mij opvalt. Dit signaal, zoals bij

deze leerling, kan intens verdriet zijn, terwijl ze op dat moment huilt van het lachen.

Vanuit deze hilariteit verander ik op dat moment voorzichtig de lesinhoud naar het onderwerp

verdriet hebben. Tijdens de uitleg van de opdracht laat ik de leerling van wie ik een signaal heb

opgevangen ogenschijnlijk links liggen en richt me op de andere leerlingen. Dit maakt dat de

leerling de ruimte krijgt om uit zichzelf het verhaal te vertellen.

Bij de lessen ‘Theater als Middel’ is, afhankelijk van het behandelde thema, regelmatig een

hulpverlener aanwezig. Als een leerling emotioneel breekt, neemt de hulpverlening het over. Voor

mij als docent geldt: schoenmaker houd je bij de leest. Ik ben immers geen therapeut en moet mij

die rol ook niet aanmatigen. Wel is het zaak dat ik deze ‘breuk’ op een veilige en harmonieuze

manier opvang zodat de betrokken leerling er in de groep geen last van krijgt. Leerlingen tonen

bewonderenswaardig veel veerkracht in het omgaan met dergelijke situaties. Openheid dwingt

blijkbaar respect en op zijn minst mededogen af.

Een boekbespreking van ‘Theater als middel’. René Koenegras

We horen het vaak. Onze tieners ontberen sociale vaardigheden en een aantal zou er baat bij

hebben anders om te gaan met de eigen agressie. Dat constateren is één ding, er wat aan doen is

hetgeen dramadocent René Koenegras drijft. Alweer 20 jaar slaagt acteur Koenegras er met een

even originele als vaak humoristische aanpak in tieners zichzelf te laten spelen in herkenbare

situaties.

In het boek ‘Theater als Middel’ ontvouwt Koenegras hoe hij tieners, met welk leerniveau of

culturele achtergrond dan ook, om te beginnen de speelvloer op krijgt (wat al een niet geringe

prestatie is!) en vervolgens op speelse wijze bewust maakt van het eigen gedrag. In het eerste deel

van het boek vertaalt René Koenegras ogenschijnlijk moeiteloos zijn eigen lessen als toneelspeler

naar een andere wereld, die van de klassen in het voortgezet (en speciaal) onderwijs. De verhalen

zijn doorspekt met eigen ervaringen zoals de training ‘beheersing van emoties’ die hij in opdracht

van het O.M. ooit verzorgde als onderdeel van de taakstraf. Een van de deelnemers vertelt na een

oefening stoer en bijna euforisch hoe hij ondanks herhaalde uitdagingen zijn tegenspeler niét

geslagen heeft…

Voor alle duidelijkheid: de methode ‘Theater als Middel’ is er niet op gericht scholieren te

transformeren tot aardige toneelspelers. Het doel is het vergroten van sociale vaardigheden, omdat

dit jongeren weerbaarder maakt in hun eigen omgeving en voor de toekomst. De vaardigheid die in

alle lessen terugkomt, is de kunst van het samenspelen. of wel samenwerken. Leerlingen ontdekken

de meerwaarde daarvan, zelfs als dit betekent dat de bestaande hiërarchie in de groep verstoord

wordt. Het is wellicht daarom dat ‘Theater als Middel’ ook wel een schoolvoorbeeld van passend

onderwijs wordt genoemd.

De grootste winst van het boek is dat de auteur in het vervolg van zijn boek een belangrijk deel van

zijn speloefeningen op papier heeft gezet, voorzien van leermomenten en praktische tips,

bruikbaar voor andere docenten en jongerenwerkers. Op een laagdrempelige wijze wordt gewerkt

vanuit de belevingswereld van jongeren. Ook onderwerpen als ombuigen van homofoob gedrag,

conflicten door verschil in culturele achtergronden en omgang met ongewenste intimiteiten

worden niet geschuwd. Toch is het allerminst een

zwaarmoedig boek. Koenegras weet als geen ander een ontspannen, hilarische sfeer op te bouwen

waarbij tieners zich veilig voelen en vaak verrassend ontwapenend zijn. Die luchtige aanpak

kenmerkt zijn werkwijze en gelukkig ook zijn manier van schrijven.

Het boek ‘Theater als Middel in het voortgezet onderwijs’ (ISBN-nummer 978-90-812089-8-7) (

NUR 133 ) , is te bestellen voor € 39,95 via

info@theateralsmiddel.nl www.theateralsmiddel.nl

Theater als middel op uw werkplek

Als u zelf met deze methodiek aan de slag wilt, maar liever eerst nog professionele ondersteuning

wenst, dan is een training wellicht een goed idee. Het enige dat u nodig heeft is passie voor het

werken met jonge mensen. Praktische vaardigheden en inzichten worden u met het boek 'Theater

als Middel in het voortgezet onderwijs' als uitgangspunt aangeleerd.

Elke deelnemer aan de training ontvangt het boek, lesmateriaal in de vorm van een spelkoffer en

een DVD. Het boek bevat negentien voorbeelden van speloefeningen, met de spelkoffer kunnen een

bijna oneindig verschillende rollenspellen gecreëerd worden. De DVD bevat een documentaire over

de methodiek.

De training duurt één dagdeel en bestaat uit twee onderdelen; het gebruik van Theater als Middel

als docent vóór de klas en het aanleren van sociale vaardigheden aan de leerlingen. Het doel van de

training is dat de docent na afloop zelfstandig aan de slag kan.

Het werken met ‘probleem’ jongeren in de groep komt ruimschoots aan bod. Hoe kun je juist

gebruik maken van deze bijzondere leerlingen in je les? Theater als Middel was al een voorbeeld

van passend onderwijs lang voordat deze term in zwang raakte.

Het minimum aantal deelnemers is vier met een maximum van vijftien. Elke cursist ontvangt de

genoemde materialen die bij de prijs zijn inbegrepen. Informeer naar de mogelijkheden en/of

vraag een prijsopgaaf.

Voor informatie/reservering kunt u een mail sturen naar info@theateralsmiddel.nl.