Pesten is in het onderwijs een groot probleem

Oplossing voor pesten

Pesten begint klein en zo moet je het houden

Ricus Dullaert − 04/05/11

Als het niet in de kiem gesmoord wordt, kan pesten uitgroeien tot discriminatie. Zelfs, of juist, op scholen die beter zouden moeten weten. “Ik ben gediscrimineerd, het overkwam mijn dochter en nu gebeurt het bij mijn kleinkind.”

Het begint klein. Wanneer Elly in groep 6 zit, komt ze thuis met gaten in haar kleren. Kapotgeknipt, met een schaar, door jongens uit haar klas. Moeder Rachel stapt naar de school. Dat kan niet, dat is de leerkracht met haar eens. De jongens worden erop aangesproken.

Ligt Elly eerst normaal in de klas, aan het eind van groep 6 verandert dat. Ze mag soms niet meespelen, wordt niet meer op feestjes uitgenodigd. Ze wordt uitgescholden, zou te dik zijn. Rachel: “Thuis was het vaak huilen, ze wilde niet meer naar school. Ze werd stelselmatig buitengesloten.”

Diverse keren overlegt Rachel met de juf. “Die zei: vervelend, het hoort niet. Ze zou het in de gaten houden.” Daar merken moeder en dochter weinig van. Ook een voorstel om dan in ieder geval uitnodigingen voor feestjes niet meer in de klas te laten uitdelen, zodat Elly niet zo met haar neus op de feiten wordt gedrukt, valt niet in goede aarde.

Dan komt groep 7, en daarmee veel aandacht voor de Tweede Wereldoorlog. Vlakbij de school staat namelijk een monument. De school heeft het geadopteerd, en de leerlingen van groep 7 staan er jaarlijks op 4 mei met de rest van Nederland stil bij de slachtoffers.

Dat is extra bijzonder voor Elly. Ze heeft de achternaam van haar moeder: Levi. Ze is joods, en met die identiteit is ze veel bezig. Tijdens een bezoek aan het monument, ter voorbereiding op 4 mei, vertelt Elly dat ze familie had die tijdens de Tweede Wereldoorlog is weggevoerd en nooit meer teruggekomen.

Dat kan niet, zeggen klasgenoten, ze liegt. Dus vraagt ze haar opa Hartog Levi een gastles te geven op haar school, om over zijn eigen oorlogservaringen te vertellen. Levi: “Ik doe dat vaker op andere scholen. Ik ben in 1941 geboren en als jong kind moest ik onderduiken. Mijn oom, tante, neefje en nichtje zijn niet meer teruggekomen uit de oorlog.” Het wordt een gastles als alle andere, behalve dat Levi foto's meeneemt van zijn familie.

Daarmee is het pesten niet voorbij. Integendeel, het geeft de pesters extra munitie. Behalve voor ‘hoer’ en ‘slet’ wordt Elly nu ook uitgemaakt voor ‘moffenmeid’ en ‘vuile jood’. In de zomer, aan het zwembad, deelt een jongen chips uit aan de hele klas - behalve aan Elly, die moet ervoor betalen. Rachel: “Ik werd zó boos. Dat roept allerlei dingen op.”

Een gesprek met de vader van het jongetje levert niets op. De jongen ontkent, en zijn vader gelooft hem. In diverse gesprekken op school voelt de familie Levi zich niet serieus genomen. Er wordt gevraagd of Elly het wel goed verstaan had. Ook in een later gesprek met het bestuur wordt het volgens de familie Levi gebagatelliseerd. “Het woord discriminatie werd angstvallig vermeden”, herinnert grootvader Levi zich.

De conclusie van het bestuur is dat Elly op weerbaarheidscursus moet. De omgekeerde wereld, vindt Rachel. “Mijn dochter stond ter discussie, de pesters niet.” Toch zou de school met de pesters wekelijks gesprekken houden. “Naar mijn weten is dat één keer gebeurd, daarna vonden de ouders het niet meer zo nodig”, aldus Elly's moeder.

In ieder geval verandert er voor Elly weinig. In groep 8 is ze steeds vaker ziek, omdat ze niet naar school wil. Haar schoolresultaten gaan dan ook achteruit. In december komt Rachel erachter dat haar dochter via msn wordt gepest. Ze slaat de gespreksgeschiedenis op en stapt ermee naar school. Rachel: “Die vond dat het niet hun pakkie-an was, omdat het thuis gebeurde.”

Het gevolg: Elly wil echt niet meer naar school. “Ze kwam 's nachts constant haar bed uit, moest huilen, had lichamelijke klachten…” Haar moeder zoekt contact met psycholoog Bob van der Meer, die veel met pestgevallen te maken heeft (zie inzet). Die adviseert uiteindelijk Elly van school te halen. Rachel volgt zijn raad op, en vertelt de school dat Elly alleen nog langskomt om afscheid te nemen van de leerkracht.

Elly gaat naar een nieuwe, kleine school om het laatste half jaar van groep 8 af te maken. Daar gaat het prima; ze heeft er vriendinnen, de Citotoets gaat goed. Ook haar broertje Harry verhuist naar de nieuwe school.

Maar daarmee is het verhaal voor Rachel niet afgelopen. Op de oude school stuurt de directie een brief rond, waarin de school betreurt dat Elly weg moet, ondanks de inspanningen van school, directie en ouders. Hoezo, inspanningen van de school, denkt Rachel. “Andere ouders kwamen naar me toe en vroegen: wat heeft Elly gedaan dat ze van school moet? Ik heb geëist dat die brief werd herzien. Waarom hebben ze niet geschreven hoe het is gegaan?”

Het zit haar zo hoog dat ze naar de organisatie van het Tweede Wereldoorlog-monument stapt. Rachel: “Ik heb ze gevraagd of ze willen nadenken of de school wel bij de 4 mei-herdenking moet zijn. Voor mij is het onverteerbaar dat de school daar vandaag aanwezig is.” De organisatie deelt haar bezorgdheid, maar wil de kinderen die nu in groep 7 zitten niet benadelen; zij hebben immers niks te maken met de hele kwestie. De directeur van de organisatie eist wel van de school dat de kinderen in groep 8 vóór de zomer een cursus discriminatie volgen.

Hoe kijkt moeder Levi nu terug op de afgelopen jaren en de rol van de school daarin? Wat had de school kunnen of misschien wel moeten doen? Rachel is duidelijk. “Een zero-tolerance-beleid instellen, net als met vandalisme. De eerste keer een gesprek, als het dan nog een keer gebeurt straffen of zelfs schorsen.”

Hartog Levi: “Kijk, je kunt nooit voorkomen dat een kind wat zegt over een ander, of dat nu op het schoolplein is of via msn. Het is ook van alle tijden. Ik ben in '52 gediscrimineerd, het overkwam mijn dochter en nu gebeurt het bij mijn kleinkind. Maar als de school het niet systematisch aanpakt, dan gedoogt die het eigenlijk. Dan geef je het signaal af: pesten en discrimineren is in orde.”

Rachel: “Ik denk echt dat dit niet zo ver had hoeven komen als de school eerder was opgetreden. Wat klein begint, moet je klein kunnen houden.”

Wegens de privacy zijn de namen van de gezinsleden in het stuk gefingeerd. De school wilde niet reageren op het artikel.

Scholen doen maar wat bij pesten

Pestprotocollen en sociale vaardigheidstrainingen zijn er meer dan genoeg. Ogenschijnlijk doen scholen veel om pesten tegen te gaan. Maar, zegt psycholoog Bob van der Meer, veel van die protocollen en trainingen zijn niet wetenschappelijk onderzocht. Er wordt goed aan verdiend door onderwijsbureaus, maar of ze werken is onduidelijk. Het is hem al jaren een doorn in het oog.

Van der Meer pleit voor een verplicht, deugdelijk pestprotocol op iedere school. “Er zijn allerlei projecten om discriminatie, geweld tegen homo's etcetera terug te dringen. Wat er moet gebeuren is al die projecten terugbrengen tot de kern: het aanpakken van het zondebok-fenomeen.”

Wat moeten scholen dan doen? Kán het fenomeen pesten de wereld uitgebannen worden? Niet helemaal, zegt Van der Meer, maar scholen kunnen wel meer doen dan nu vaak gebeurt. “Ten eerste: leg het probleem niet bij de gepeste door hem of haar op een sociale vaardigheidstraining te zetten. Juist de pesters hebben een dergelijke training nodig. Leg daarnaast de verantwoordelijkheid voor het welbevinden bij de hele klas, bij de zwijgende meerderheid. Laat ze regels opstellen die iedereen moet volgen. En spreek af dat klikken niet de bedoeling is, maar dat het geen klikken is om te vertellen over iemand die de klasseregels breekt.”

Daarbij is duidelijkheid het belangrijkst, zegt de psycholoog. “Zeg van tevoren wat er gebeurt met pesters. Bijvoorbeeld: de eerste keer een spreekbeurt houden over pesten, dan een gesprek met een deskundige en ten slotte schorsen.” Maar of scholen daar uit zichzelf toe overgaan? “Er moet altijd eerst iets ergs gebeuren voordat er iets verandert”, vreest Van der Meer.

Ouders proberen daarom op andere manieren hun gelijk te halen, ziet hij. “In Limburg probeert een familie de school aansprakelijk te stellen voor de door het pesten geleden schade. Als die uitspraak er komt, dan moeten scholen wel rekening houden met pesten. Rot, maar het is blijkbaar nodig.”

Of het gaat lukken? In 2008 gaf de rechtbank Utrecht ouders in een soortgelijke zaak ongelijk.

http://www.trouw.nl/tr/nl/4556/Onderwijs/article/detail/1884331/2011/05/04/Pesten-begint-klein-en-zo-moet-je-het-houden.dhtml

www.trouw.nl/tr/nl/4556/Onderwijs/article/detail/1884331/2011/05/04/Pesten-begint-klein-en-zo-moet-je-het-houden.dhtml

jade

fkuoyyn

jade